Orta Vadeli Program (OVP) 2024 yılını da kapsayacak biçimde “sessizce” açıklandı. Aşağıda OVP’den aldığım temel büyüklükleri içeren bir tablo var. Bu tabloya göre 2024’de 1 trilyon USD düzeyinde GSYH’ya ulaşıyoruz. 2023’de de kişibaşı gelirde de 10.703 USD’yi aşıyoruz.
Tabii ki önce yola nominal diğer bir ifadeyle cari fiyatlarla GSYH’dan çıkıyoruz. Örneğin 2024’de 10 trilyon 287 milyar TL’lik GSYH hedeflenmiş. Bulunan bu büyüklüğü ortalama USD’ye oranladığımızda 1 trilyon 2 milyar USD düzeyinde GSYH’ya ulaşıyoruz. Buradan anlıyoruz ki 2024’de ortalama USD kuru 10.26 TL olacağı öngörülmüş.
Bu sadece bir tahmin. Eğer USD kuru daha yüksek veya düşük seyrederse USD cinsinden rakamlar olumlu veya olumsuz yönde değişebilir…
OVP’dan Göstergeler | 2020 | 2021(GT) | 2022(P) | 2023(P) | 2024(P) |
Nominal GSYH (Milyar TL) | 5.047 | 6.648 | 7.880 | 9.041 | 10.287 |
GSYH (Milyar USD) | 717 | 801 | 850 | 925 | 1.002 |
KB Gelir (USD) | 8.597 | 9.489 | 9.947 | 10.703 | 11.465 |
Ort. USD/TL | 7.03 | 8.30 | 9.27 | 9.77 | 10.26 |
Bu tabloyu hazırlayanların USD/TL dışındaki varsayımları kabaca şunlar;
Öncelikle kişibaşı gelir hesapları konusuna değinmek gerekiyor. Sayıyı tam olarak bilmesek de Türkiye’de yaklaşık 5 milyon mülteci bulunuyor. Mültecilerin önemli bölümü işgücüne genelde “kayıtsız” katılıyor: Yani üretiyor, kazanıyor, tüketiyor. Ancak gelir paylaşımına baktığımızda yok varsayılıyor. Örneğin 2023’de 10.703 dolarlık kişibaşı gelir 86.4 milyonluk nüfus üzerinden hesaplanmış. Mültecileri de katarsak bu nüfus yaklaşık 91.4 milyona çıkacak. Bu durumda da kişibaşı gelir 10.120 USD olarak geçekleşecek…
Hep hatırlattığımız gibi; doğru rakamlarla doğru ölçümler yapabiliriz. Sorunları daha iyi görür daha iyi önlemler alabiliriz…
Şimdi gelelim risklere…
Bu riskler ortada iken OVP yapılmaz demek doğru değil. Önemli olan riskleri doğru ölçüp yönetmektir. Riski doğru yönetmek için de kısa ve orta vadede yapısal değişimlere öncelik vermemiz gerekiyor. Kısaca; şeffaf, öngörülebilir, dengelenebilir, denetlenebilir politika ve kurumsal yapı risklerin yönetimi için zorunludur.